گفتگوی رئیس کنفدراسیون صادرات ایران با روزنامه ایران؛ کاهش هزینه‌های تجارت خارجی در سایه برجام

شناسه خبر :95101726

به گزارش روابط عمومی کنفدراسیون صادرات ایران، محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران در گفتگو با روزنامه ایران به بیان دستاوردهای برجام در حوزه تجارت خارجی پرداخته است. مشروح این گفتگو به شرح زیر است:

*یک سال از اجرایی شدن برجام می‌گذرد، موضوعی که مخالفان بسیاری در جهان داشت و کم نبودند مخالفانی هم در داخل کشور که از همه جهت به آن حمله کردند، آنچه زودتر از همه آغاز برجام را کلید زد، شاید ورود هیأت‌های خارجی و تغییر فضای تجارت خارجی ایران بود، در این مدت برجام چه تأثیری بر تجارت بین‌المللی ایران گذاشت؟

*نیم نگاه تأثیرات توافقات در همه حوزه‌ها به استثنای مراودات بانکی قابل توجه بود، اما متأسفانه بدلیل بعضی انتقادات غیرواقعی در داخل کشور، باعث شد شیرینی برداشته شدن تحریم‌ها خیلی ملموس نباشد هم‌اکنون با دنیا ارتباط تجاری داریم و تغییرات تجارت خارجی را مستقیماً لمس می‌کنیم و تأثیرات آن در تجارت خارجی بسیار مثبت بوده به دلیل پایین آمدن ریسک تجارت با ایران، هزینه‌های مراودات پول کاهش پیدا کرده است. قبل از توافقات هزینه جابه‌جایی پول حدود 10 تا 15 درصد بود ولی امروز 3 تا 5 درصد و در برخی موارد کمتر شده است امارات و ترکیه پیش از این واسطه برای صادرات و واردات کالاهای ایرانی بودند، اما امروزه بدون واسطه و مستقیم این کار انجام می‌شود که هم در مراودات تجاری ما تأثیر مثبت دارد و هم هزینه‌ها را کاهش می‌دهد به نظر من تأثیر برجام در دو بخش است. یکی جو روانی که در داخل و خارج از کشور ایجادشده و دیگری واقعیت‌های آن است. در داخل کشور جوی که به وجود آمد این بود که توقعات را بسیار بالا برد یک عده به‌عنوان مخالف درباره آن خیلی سیاه نمایی کردند و عده‌ای هم به‌عنوان موافق بیش‌ازحد خوش‌بینانه برخورد کردند. ولی واقعیت این بود که اولاً برجام فقط مربوط به رفع تحریم‌های هسته‌ای بود و نه تمام تحریم‌های ظالمانه ثانیاً اینکه  اگر برجام بر اساس همه بندها هم اجرا می‌شد نهایتاً ما به شرایط 10 سال گذشته برمی‌گشتیم. در آن زمان هم ما شرایط مطلوبی در اقتصاد کشور نداشتیم، یعنی مشکلات ساختاری که در تولید امروز به آن اشاره می‌شود، مانند تورم، قیمت تمام‌شده غیررقابتی، پایین بودن بهره‌وری، سوء مدیریت‌ها و فساد اداری موضوعاتی هست که تماماً بر محیط کسب‌وکار تأثیرمنفی داشته است و هم‌اکنون نیز دارد و این برمی‌گردد به مشکلات ساختاری اقتصاد ایران و همچنین سوء مدیریت و نظارت‌های داخلی که هیچ ربطی به برجام ندارد. این موضوعات می‌توانست به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم بر تجارت خارجی که با برداشتن تحریم‌ها متحول شد، تأثیرگذار باشد اما هیأت‌های خارجی متعددی به ایران آمدند و خواستار فعالیت در این فضا بودند؟ بله. بعد از توافقات هسته‌ای اغلب سرمایه‌گذاران خارجی از کشورهای بزرگ اقتصادی اروپا مثل آلمان، ایتالیا و فرانسه در هیأت‌های مختلف در کشور ما حضور پیدا کردند. نشست‌های مختلفی هم رؤسای جمهوری دو طرف داشتند، اینها نشان‌دهنده این بود که توجه جهانی به ازسرگیری روابط با ایران و حضور در بازار بکر ایران وجود دارد. اما در طول اجرایی شدن برجام اتفاقاتی افتاد که می‌شود گفت انتظار نمی‌رفت. و به نظر من باعث شد که تأثیر برجام در تجارت خارجی ما آنچنان خودش را نشان ندهد و آن‌هم بدعهدی طرف‌های مقابل بخصوص امریکایی‌ها بود که از روزی که برجام را امضا کردند، باوجود ظاهری که خیلی خوشحال نشان می‌دادند و از این توافق به‌عنوان یک‌ برد و یک دستاورد مثبت در ریاست جمهوری اوباما می‌دیدند اما متأسفانه چه کنگره و چه سنا و بعضاً هم خود دولت امریکا کارشکنی‌هایی انجام دادند که تأثیر منفی‌اش را روی حضور بانک‌ها و ازسرگیری مراودات بانکی با ایران نشان داد؛ به همین دلیل که تجارت خارجی کشور نمی‌توانست از مراودات بانکی مطلوب استفاده کند در کوتاه‌ترین زمان هم نمی‌توانست به نتیجه مطلوب برسد. یعنی اینکه تأثیراتی بر تجارت خارجی ایران گذاشت اما متفاوت بود ازآنچه شما به‌عنوان یک فعال این حوزه انتظار داشتید؟ تأثیرات توافقات در همه حوزه‌ها به استثنای مراودات بانکی قابل توجه بود، اما متأسفانه بدلیل بعضی انتقادات غیرواقعی در داخل کشور، باعث شد شیرینی برداشته شدن تحریم‌ها خیلی ملموس نباشد و در عموم جامعه دیده نشود. اما به نظر من هم‌اکنون با دنیا ارتباط تجاری داریم و تغییرات تجارت خارجی را مستقیماً لمس می‌کنیم و تأثیرات آن در تجارت خارجی بسیار مثبت بوده. در مرحله اول افزایش فروش نفت و توجه جهانی در حوزه اقتصاد مجدداً به ایران جلب شد و آنها مراوداتشان را شروع کردند. موضوع دیگر کاهش هزینه‌های حمل و نقل به دلیل از سرگیری مجدد حضور خطوط کشتیرانی معتبر و بین‌المللی که در دوران تحریم‌ها در ایران حضور نداشتند، باعث کاهش هزینه و زمان شدند.

* برای نقل و انتقال پول چه اقدامی انجام شد، شما اشاره داشتید که تجارت بسیار تحت تأثیر این موضوع است؟

* نقل و انتقال پول باوجود اینکه سیستم بانکی هنوز باز نشده، کماکان ازطریق صرافی‌ها انجام می‌شود، ولی به دلیل پایین آمدن ریسک تجارت با ایران، هزینه‌های مراودات پول کاهش پیدا کرده است. قبل از توافقات هزینه جابه‌جایی پول حدود 10 تا 15 درصد بود ولی امروز 3 تا 5 درصد و در برخی موارد کمتر شده است. موضوع دیگر سقف حوالجات کالاهای ایرانی بود که در اروپا زیر 50 هزار یوروآزاد بود و برای بیشتر از آن به مجوزهای خاص نیاز داشتیم، اما امروز این سقف برداشته شده است. مسأله دیگری که هزینه‌ها را کاهش داده، نیاز نداشتن به تعویض مدارک کالاهای ایرانی (سوییچ) به‌نام کشورهای دیگر است که باعت سهولت کار و کاهش هزینه‌ها شده است. اتفاق دیگری که در تجارت برای کشور ما افتاد کاهش سطح مبادلات تجاری بین ایران و امارات بود، این تغییر را چطور ارزیابی می‌کنید؟ این موضوع خیلی مهم واز تأثیرات مثبت برجام بود. امارات و ترکیه پیش از این واسطه برای صادرات و واردات کالاهای ایرانی بودند، اما امروزه بدون واسطه و مستقیم این کار انجام می‌شود که هم در مراودات تجاری ما تأثیر مثبت دارد و هم هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. همچنین توافق ضمنی بر عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت، اینها همه موضوعاتی است که با برجام کلید خورده است.

* این تأثیرات کم به نظر نمی‌رسند، اما چرا بر خلاف انتظار شما آن‌طور که باید دیده نشد؟

* همانطور که گفتم کارشکنی‌های بیرونی و سیاه نمایی مخالفان داخلی باعت عدم درک صحیح آن شده، برای نمونه همین اخیراً بوئینگ بعد از گذشت یک سال پرفراز و نشیب بالاخره با ایران قرارداد فروش هواپیمای مسافربری را امضا کرد و با ایرباس هم توافق امضا کردیم و اولین فروند هواپیمای ایرباس را نیز تحویل گرفتیم که اتفاق بسیار مهمی برای ایران در سطح بین‌المللی است. با این حال برخی سیاه نمایی‌ها دربرخی رسانه‌ها و فضای سیاسی در کشور می‌بینیم که می‌گویند کشور به این همه هواپیما نیاز نداشت، اتفاقاً من معتقدم که به این دلیل که کشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش، می تواند هاب جابه‌جایی و ترانزیت مسافردرمنطقه باشد و به دنبال آن در مقایسه با کشورهای همسایه، درصد بالایی توریست را جذب خواهد کرد. اینها همه نشان‌دهنده این است که ما نیازمند یک حمل و نقل مطمئن و به روز هستیم. اگرفارغ از جنبه سیاسی به این موضوع نگاه کنیم باوجود هزینه‌ای که برای خرید آنها شده، در طول سال، چندین برابر این هزینه به کشور سود خواهند رساند. آیا برجام درحوزه قوانین و مقررات تجارت هم تأثیرگذار بود؟ ببینید برجام ارتباطی با مسائل داخلی ما ندارد، این مسائل قبل از برجام هم بوده، اما یک تغییری که دردولت یازدهم ایجاد شد و بسیار قابل لمس است بحث پنجره واحد گمرک است. پنجره واحدی که در فضای کسب‌وکار اتفاق افتاده است می‌تواند در رتبه‌بندی‌های جهانی تأثیرگذار باشد که البته هنوزبه‌طور کامل اجرایی نشده و ضعف‌های زیرساختی بخصوص در ارتباطات دارد که باید برطرف شود. ما در حوزه قوانین خیلی مشکل داریم، قانون رفع موانع تولید شکل می‌گیرد، اجرا نمی‌شود. بهبود فضای کسب‌وکار که همچنان به‌طور کامل اجرا نشده است، هنوز ما شاهد تصمیماتی بدون حضور تشکل‌ها و نمایندگان اتاق بازرگانی برخلاف بند 2 ماده 4 قانون محیط کسب‌وکارهستیم. توافقاتی هم که صورت می‌گیرد اجرایی نمی‌شود. البته به نظر من دلیلش هم این نیست که دولت نمی‌خواهد اجرا کند، بلکه آنقدر مشکلات درکشور زیاد است که دولت از هرطرف که بخواهد مشکلات را حل کند، متوجه مشکلات بعدی یا قبلی می‌شود.لذا بازنگری در قوانین و تغییر نگرش در نوع مدیریت ضرورتی است که باید هر چه زودتربرای آن تصمیمات جدی و هدفمند بگیریم.

*بخش خصوصی در شرایط به وجود آمده، چقدر توانست اهداف خود را پیش ببرد؟

*بخش خصوصی تلاش خود را کرد که با حضورهیأت‌ها بتواند درصدی ازاین گشایش تجاری را از آن خود کند.اما به دلیل ساختار دولتی اقتصاد ایران که بالغ بر 80 درصد آن دولتی و خارج از دست بخش خصوصی است توفیق چندانی عاید بخش خصوصی نشد. سرمایه گذاری‌های صورت گرفته بیشتر در بخش بالادستی مثل نفت، پتروشیمی، گاز و خودرو که دولتی است بوده و خبری از بخش خصوصی نیست. بیان این موضوعات برای این نیست که چرا دولت به این صنایع توجه دارد بلکه به این دلیل است که چرا به صنایع کوچک و متوسط توجهی نمی‌کند. صنایعی که اتفاقاً می‌توانند در تجارت سهم قابل توجهی داشته باشند. این صنایع در ایجاد اشتغال کشور حدود 80 درصد سهم دارند و برای حفظ اشتغال، حمایت از آنها ضروری است.در شرایطی که سرمایه گذار خارجی به کشور می‌آید و می‌داند اقتصاد ایران دولتی است بدون حمایت دولت حاضربه سرمایه‌گذاری مشترک با یک واحد کوچک یا متوسط نیست. به نظر می‌رسد دولت باید یک نقشه راه یا یک دستورالعمل مشخص داشته باشد و با شناسایی ظرفیت‌ها در صنایع کوچک و متوسط، زمانی که توافقاتی در صنایع بالادستی صورت می‌گیرد، بتواند امتیازاتی برای واحدهای کوچک و متوسط بگیرد، واحدهایی که ظرفیت‌هایی در داخل دارند و می‌توانند با سرمایه‌گذاری مشترک تولید با کیفیت بالا داشته باشند و صادرات را توسعه دهند. صنایع قدیمی و مهمی مانند مواد غذایی،  چرم، نساجی، کاشی، سرامیک، لوازم خانگی، کفش و... که غالبا در اختیار بخش خصوصی است و ظرفیت‌های بسیار بالایی در کشور دارند.